Chcąc pełniej oddać walory, piękno i osobliwość Białki Tatrzańskiej sięgnąć należy do niezwykle ciekawej i zajmującej historii tej miejscowości, odsłaniającej obrazy minionej przeszłości.

Najprawdopodobniej Białka Tatrzańska powstała w latach 1616-1618. Dokładne ustalenie czasu lokacji utrudnia brak jakiegokolwiek dokumentu lokacyjnego.

Wśród miejscowych górali istnieje ustny przekaz mówiący, że pierwszą sadybę na terenie obecnej wsi zbudował niejaki Łętowski pochodzący z Łętowni koło Pcimia. Miał się on osiedlić na roli, która obecnie nosi nazwę Kaniówka.

Nazwa wsi pochodzi od nazwy rzeki, która z kolei związana jest z białą, pieniącą się wodą i białymi granitowymi kamieniami - otoczakami znajdującymi się w łożysku rzeki.

W 1624 roku starostwo nowotarskie otrzymał od króla Mikołaj Komorowski. W miejscu, gdzie obecnie jest plebania, nowy kościół i szkoła, Mikołaj Komorowski wybudował dwór. Starosta nowotarski założył młyny, tartaki, folusze i hutę żelaza. W hucie pracowali sprowadzeni przez niego osadnicy - prawdopodobnie Niemcy. Sprowadzenie obcych osadników i inne konflikty powodowały zbrojne wystąpienia miejscowych górali przeciw staroście.

W niedługim czasie zbuntowani górale spalili hutę, następnie zburzyli ją, okradli dwór i podzielili się łupem. W czasie starć zginęła służąca Komorowskiego - Anna Kostkowa. Głównymi przywódcami byli: Wojciech Nowobilski i Sebastian Podwika. Komorowski musiał uciekać z Podhala. Starostwo nowotarskie otrzymał od Władysława IV - Tomasz Zamoyski.

Za rządów tego starosty, król Władysław IV nadaje w dniu 20 czerwca 1636 roku, pierwszy przywilej królewski Wojciechowi Nowobilskiemu, ustanawiając go sołtysem Białki. Ten moment uważa się za początek powstania wsi Białka Tatrzańska. Dokument królewski jest niezmiernie ciekawy. Skorzystałam z niego, dzięki życzliwości architekta białczańskiego, inż. Józefa Nowobilskiego, mieszkającego obecnie w Żywcu (kopia dokumentu została opublikowana w Roczniku Podhalańskim z 1914 r.).

Dowiadujemy się z tego dokumentu o granicach wsi pomiędzy rzeką Białką a Leśnicą oraz przynależności do wsi polan i pastwisk w Tatrach - od Kiczory aż po Wołoszyn oraz okolice Rybiego Stawu (Morskiego Oka):

Dokument królewski wymienia tu nazwę wsi - Nowa Białka, co wyjaśnia pochodzenie nazwisk pierwszych sołtysów - Nowobilskich. Przywilej ten zatwierdzany był przez kolejnych władców. Sołtystwo białczańskie pozostało jako dziedziczne w rodzinie Nowobilskich. Król Jan Kazimierz w przywileju z 29 stycznia 1649 r. zgodził się na to i zezwolił "zacnemu" Wojciechowi Nowobilskiemu przekazać sołtystwo synowi, również imieniem Wojciech wraz z gruntem i pastwiskami Rynias, Lichwiarzówka, Kiczora, Rybi Staw, Wołoszyn zwanymi, a zarazem przyrzekł, iż ani król, ani następcy tego sołtysa od używania i spokoju posiadania rzeczonego, sołtystwa nie oddalą.

Król Michał Korybut Wiśniowiecki na sejmie koronacyjnym (11 listopada 1669 r.) zatwierdził: "prawa uczciwego młodszego Wojciecha Nowobilskiego i Reginy Rabedzonki na sołtystwo we wsi Białce w starostwie nowotarskim ze wszystkimi gruntami. Król August III w Warszawie 25 stycznia 1749 roku zatwierdza wszystkie poprzednie przywileje: August III zachowuje dożywotnio w posiadaniu sołtystwa we wsi Nowobiałce uczciwych Jana, Szymona i Wojciecha Nowobilskich, ponadto ci z wymienionego sołtystwa żadnych ciężarów do skarbu nowotarskiego nie mają ponosić, jak tylko z całości opłatę ziemską roczną od dawna należącą się 30 florenów i 12 groszy płacić na św. Marcina - biskupa."

W przytoczonych przywilejach potwierdza się warunek, że sołectwo w Białce nie wróci do króla, dopóki dziedzicom sołtysa i jego następcom nie zostanie wypłacona jego wartość.

W chwili założenia Białki przydzielono ich do parafii w Ostrowsku. W miarę przybywania osadników wzmogła się praca proboszcza w Ostrowsku, a spełnianie obowiązków duszpasterskich było połączone z coraz większymi trudnościami i dla kapłana, i dla parafian. Widząc potrzeby coraz gęściej zaludniającej się Białki, postarał się ksiądz Szymon Ślęzak - proboszcz ostrowski o wybudowanie w Białce drewnianego kościółka i zarazem - uposażył go dwoma rolami białczańskimi.

Początkowo obowiązki duszpasterskie nadal pełnił proboszcz z Ostrowska. Dopiero w 1668 roku utworzono w Białce ekspozyturę Ostrowska. Od tego roku posiada ona duszpasterza z siedzibą w Białce. Do parafii należą wsie: Groń, Bukowina i Brzegi.

W 1688 roku wskutek pożaru spaliła się kaplica wraz z nowo wybudowanymi plebanią i księgami parafialnymi. Wkrótce po pożarze (około 1700 r.) przy pomocy księdza Marcina Drubackiego powstał nowy drewniany kościółek istniejący do dziś. Prace ciesielskie przy tym kościółku wykonali: Jędrzej Topór i Jan Chlipalski. Nowa witryna została konsekrowana przez sufragana krakowskiego Stanisława Szembeka.

W 1640 roku starostwo nowotarskie objął Adam Kazanowski, bardzo wpływowy człowiek na dworze Władysława IV. Starosta ten jako pierwszy sprowadził Żydów na Podhale i dał im liczne uprawnienia, w tym dozór nad dochodami starostwa. Odtąd i Białka wraz z innymi wsiami składała przypadające na nią daniny do rąk Żydów.

W tym czasie jeden z braci sołtysa Nowobilskiego "zasłynął" na całą okolicę jako zbójnik trudniący się kradzieżami koni, bydła i owiec.

W 1650 roku starostwo nowotarskie obejmuje Jeremi Winiowiecki. Rządy jego na Podhalu były krótkie. Zastąpił go podstarości Wiktoryn Zdanowski żyjący w przyjaźni z sołtysami białczańskimi i przejawiający także życzliwość dla Kostki Napierskiego, przywódcy powstania czorsztyńskiego. Podobno i Nowobilscy z Białki popierali i udzielali pomocy wspomnianemu przywódcy.

Nie jest wiadomym z jakich powodów, w początkach swego istnienia, Białka nie wchodziła w skład starostwa nowotarskiego, lecz znajdowała się w rękach prywatnych. I tak przed rokiem 1653 była ona własnością Kazimierza Opackiego, a 1653 roku została nadana dożywotnio Wojciechowi Korczewskiemu. Jednakże w późniejszych latach Białka już na stałe należała do starostwa.

Pozostali nowotarscy starostowie nie odegrali większej roli w dziele rozbudowy Białki. Funkcje swoje pełnili głównie przez zastępców lub tzw. faktorów.

Ostatni starosta Franciszek Rychter kończy dzierżawę królewszczyzny podhalańskiej swoją śmiercią w dniu 24 lipca 1773 roku. Od tego czasu Podhale przeszło pod zabór austriacki i zarząd skarbu galicyjskiego.

Z tego okresu pochodzi pierwsza pieczątka Gminy Białki, owalnego kształtu wykonana z metalu, z napisem "SIGILLUM GROMADIBIALKI" (owal 26 - 32 mm). Na pieczątce znajduje się herb tej miejscowości, który przedstawia sztandar kościelny, a pod nim dwie wyryte ryby zwrócone w przeciwnych kierunkach. Pieczątka pochodzi prawdopodobnie z XVIII wieku - wskazuje na to dwujęzyczny napis.

Tuż przed pierwszym rozbiorem Polski (1770 r.) Białka z Nowotarszczyzną dostała się pod rządy węgierskie. Stało się to za sprawą komisarza granicznego Węgra Toroka, który na podstawie fałszywie sporządzonej mapy ustalił granicę ze szkodą dla Polski. Przeciw temu zaborowi zaprotestowano do Marii Teresy, która dała Polakom uspokajającą odpowiedź.

Nadszedł smutny i bolesny rok 1772 - pierwszy rozbiór Polski. Traktatem warszawskim ustąpiła Polska Austrii Galicję oprócz Krakowa. W ślad za tym, rząd austriacki przywrócił granicę między Galicją i Węgrami do pierwotnego stanu, a ziemia sądecka i nowotarska wróciły do Galicji. Pod zarządem austriackim znalazł się Nowy Targ oraz 38 wsi Podhala, w tym i Białka, która w owym czasie była już wsią bogatą (1773 r.).

W dniu 29 grudnia 1773 roku zorganizowano pod przymusem w całym zaborze uroczysty hołd dla cesarzowej Marii Teresy. Mieszczanie, chłopi i Żydzi zgromadzeni w swoich miejscowościach, składali przysięgę na ręce lokalnych urzędników. Hołd ten formalnie przypieczętował zmianę przynależności państwowej.

Dobrami koronnymi w Galicji zarządzały władze austriackie do 1824 roku. W czasie prowadzenia przez Austrię wojen z Napoleonem skarbiec państwowy wyczerpał się, dlatego postanowiono dobra nowotarskie sprzedać. Patent sporządzono w dniu 16 czerwca 1811 roku. Dla ułatwienia tej sprzedaży podzielono dobra nowotarskie na sekcje. Do sekcji III zwanej białczańską należały wsie: Białka, Brzegi, Bukowina, Leśnica i Groń. Zarząd skarbowy próbował sprzedać tę sekcję w latach 1812 i 1822, lecz sprzedaż nie doszła do skutku z uwagi na proponowaną niską cenę kupna.